การกินอาหารที่หลากหลายเพื่อให้ร่างกายได้รับสารอาหารที่ครบถ้วนทั้งปริมาณและคุณภาพตามความต้องการ เพื่อประโยชน์ในการรักษาสมดุลของร่างกาย ช่วยป้องกันการเกิดโรคและเสริมภูมิต้านทาน
ปัจจัยที่มีผลให้เกิดปัญหาในเรื่องการปรับสมดุลทางโภชนาการ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันคือ วัฒนธรรม ศาสนา ประเพณี และภูมิศาสตร์ ที่ตั้งของประเทศในยุคปัจจุบันหรือโลกเทคโนโลยีข่าวสาร โครงสร้างประชากร ความก้าวหน้าของการสื่อสารโทรคมนาคม ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี ความก้าวหน้าทางการแพทย์ การล่มสลายของพรมแดนทางการค้า โลกก้าวสู่ยุคการค้าเสรี ส่งผลให้โลกมีวัฒนธรรมเดียว คือ วัฒนธรรมโลกาภิวัตน์ ผลิตภัณฑ์อาหารมีมากมายตามแต่จะมีผู้วิจัย คิดค้น สร้างสรรค์ และนำเสนอเพื่อการค้า
ความก้าวหน้าทางโภชนาการมีการผลิตอาหารและนำเสนอในรูปแบบผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร อาหารฟังก์ชั่น อาหารวิต้า โภชนโอสถ อาหารแมคโคร/ไมโครไบโอติค ฯลฯ ผู้บริโภคต้องรับรู้ว่าผู้ประกอบการอุตสาหกรรมมีความได้เปรียบในการนำเสนอข้อมูลมากกว่านักวิชาการ จึงต้องพิจารณาให้รอบครอบก่อนตัดสินใจซื้อผลิตภัณฑ์เหล่านั้นมาใช้
ด.ร.ชนิดา ปโชติการ ได้ให้ความหมายของ อาหารฟังก์ชั่น ว่า หมายถึง อาหารหรือส่วนประกอบของอาหารที่ถูกแปรรูปเพื่อเป็นประโยชน์ต่อสุขภาพ นอกเหนือจากคุณค่าทางโภชนาการ และสารอาหาร จากอาหารหลัก 5 หมู่ ที่ได้รับตามปกติจากอาหารนั้นๆ
ด.ร.วินัย ดะห์ลัน ระบุว่า อาหารฟังก์ชั่น (Functional Foods) เริ่มเป็นที่รู้จักและก้าวหน้าอย่างรวดเร็วในญี่ปุ่น ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1986 รัฐบาลญี่ปุ่นเริ่มโครงการอาหารฟังก์ชั่น และปี ค.ศ. 1991 กระทรวงสาธารณสุขและสวัสดิการญี่ปุ่น ได้รับรองระบบว่าด้วยอาหารฟังก์ชั่น และปี ค.ศ. 1993 เริ่มวางจำหน่าย อาหารฟังก์ชั่น ชนิดแรกพร้อมระบุถึงประโยชน์ทางสุขภาพ
อาหารฟังก์ชั่น หมายถึง อาหารหรือสารอาหารชนิดใดๆ ที่ให้ผลต่อสุขภาพทางกายหรือทางใจ เป็นผลที่ถือว่าเป็นมูลค่าเพิ่มจากคุณค่าทางโภชนาการของอาหารหรือสารอาหารนั้นๆ ส่วนในประเทศญี่ปุ่นมีคำจำกัดความเพิ่มเติมว่า
- เป็นอาหารหรือสารอาหารที่ได้มาจากอาหาธรรมชาติและไม่อยู่ในรูปแคปซูล เม็ดหรือผง
- รับประทานรวมในมื้ออาหารปกติได้ ไม่ใช่รับประทานแบบยา
- ให้ผลต่อระบบในร่างกาย เช่น เสริมภูมิต้านทานโรค ป้องกันโลกบางชนิด ฟื้นฟูอาการของร่างกายจากโรคบางชนิด ควบคุมสภาวะทางกายและจิตใจ และชะลอกระบวนการแก่
ในอังกฤษนิยาม อาหารฟังก์ชั่น ว่า หมายถึง อาหารที่มีการเติมสารบางตัวเข้าไปเพื่อให้อาหารนั้นมีคุณสมบัติทางด้านการแพทย์และสรีรวิทยาบางอย่าง ซึ่งเป็นคุณสมบัตินอกเหนือคุณสมบัติทางโภชนาการที่มีอยู่เดิม ดังนั้นผลิตภัณฑ์ธัญพืชที่เสริมเกลือแร่ หรือนมผงเสริมแคลเซียมจึงเป็นอาหารฟังก์ชั่น
ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ประเภท อาหารฟังก์ชั่น ผลิตภัณฑ์จากถั่วเหลืองมีสารไอโซเฟลโวนส์ ช่วยป้องกันกระดูกพรุน ลดคอเลสเตอรอล ลดอาการไม่สบายในสตรีวัยทอง ที่มีฮอร์โมนเพศลดลง ผลิตภัณฑ์จากมะเขือเทศ มีสารไลโคพีนป้องกันมะเร็งต่อมลูกหมาก ทำหน้าที่ลดอนุมูลอิสระ ใยอาหารช่วยลดความเสี่ยงของมะเร็งลำไส้ใหญ่ ลดคอเลสเตอรอล โคลีนช่วยการทำงานของสมอง เปปไทด์และโปรตีนช่วยการดูดซึมเกลือแร่ ลดการสูญเสียแคลเซียมจากกระดูก ช่วยทำให้กระปรี้กระเปร่า ฯลฯ
ผู้บริโภคที่ฉลาดควรพิจารณาอย่างมีสติและปัญญา เพื่อไม่ให้สูญเสียเงินซื้อโดยไม่จำเป็น กินครบ 5 หมู่ อย่างหลากหลายเป็นประจำ ออกกำลังกาย ดูแลจิตใจ พักผ่อน ไม่เครียด ยึดหลักพอเพียงและเดินสายกลางดีที่สุด
(บทความจาก วารสาร ข่าวรามคำแหง ฉบับวันที่ 21-27 กันยายน 2558 โดย รศ.อนุกูล พลศิริ)